Successieplanning: een generatie overslaan met het ik-opa-testament
Bij generation skipping wordt een generatie overgeslagen. Grootouders laten (een deel van) hun vermogen onmiddellijk na aan de kleinkinderen. Voordeel hiervan is dat er slechts één keer successierechten (nu in Vlaanderen 'erfbelasting' genoemd) worden betaald. Bovendien zijn er meestal meer kleinkinderen dan kinderen: het vermogen wordt dan weliswaar onder meer erfgenamen verdeeld, maar die zullen elk onder een lagere belastbare schijf vallen en dus minder erfbelasting betalen. Er wordt dus tweemaal belasting bespaard.
Een bijzondere techniek van generation skipping: het ik-opa-testament
Bij het ik-opa-testament stelt de grootouder zijn kinderen aan als algemene legataris, waaraan de last wordt verbonden een schuld jegens hun eigen kinderen te erkennen. De kinderen zijn dus wel erfgenaam en krijgen de (volledige) nalatenschap, maar onder een 'last' - met andere woorden onder de voorwaarde dat ze op hun beurt aan hun kinderen (kleinkinderen van de erflater) een som toekennen.
De kleinkinderen mogen evenwel niet onmiddellijk een bedrag opeisen. Zij zullen die som uiteindelijk pas krijgen bij het overlijden van hun ouder. De facto wordt het bedrag dus wel degelijk eerst aan de kinderen en via hen pas later aan de kleinkinderen gegeven. De kleinkinderen krijgen een schuldvordering op hun ouders.
Waar hebben de kleinkinderen precies recht op?
De kleinkinderen hebben recht op de contante waarde op datum van het overlijden van de grootouder. Om de contante waarde te bepalen, moet de nominale som die de kleinkinderen uiteindelijk zullen krijgen, 'verdisconteerd' worden. Met andere woorden er moet worden berekend wat de huidige waarde is (bij het overlijden van de grootvader) van de nominale som die de kleinkinderen later zullen krijgen (bij het overlijden van de ouder).
We kunnen de contante waarde vaststellen, aangezien ze in feite de blote eigendom is van het nominale bedrag dat het kleinkind bij het overlijden van zijn ouder zal krijgen. We moeten dus de waarde van de blote eigendom berekenen. De nominale waarde is dan de volle eigendom die de kleinkinderen ontvangen bij het overlijden van hun vader of moeder.
Waarom is een ik-opa-testament interessant?
Een ik-opa-testament is interessant omdat de kleinkinderen bij het overlijden van hun ouder de nominale waarde van de last krijgen (in het voorbeeld: 150.000 euro). Ze betalen echter slechts erfbelasting op de contante waarde van de last (in het voorbeeld: 84.000 euro).
Maar door de spreiding van de successierechten over een groter aantal erfgenamen (meestal zijn er meer kleinkinderen dan kinderen), moet er in totaal minder betaald worden.
Voorbeeld: met of zonder een ik-opa-testament
De heer Mertens heeft drie kinderen en zes kleinkinderen (elk kind heeft twee kinderen). Hij heeft een vermogen van 420.000 euro. (Voor het voorbeeld werden de tarieven van toepassing in Vlaanderen gebruikt - ook voor de andere gewesten zal deze techniek een besparing opleveren, zij het met andere tarieven en bedragen).
Hij stelt een ik-opa-testament op waarbij hij bepaalt dat elk kleinkind een bedrag van 50.000 euro moet krijgen (contante waarde bij zijn overlijden).
De zes kleinkinderen krijgen ieder 50.000 euro en betalen daarop ieder 1.500 euro erfbelasting (3 % van 50.000). De zes kleinkinderen betalen samen dus 9.000 euro.
De zoon van meneer Mertens sterft. Zijn twee kinderen krijgen elk de helft van wat hun vader netto heeft overgehouden aan de erfenis van grootvader Mertens = 40.000 - 1.200 = 38.800. Zij erven elk 19.400 euro, waarop ze 3 % erfbelasting betalen of ieder 582 euro. Ze zullen nu ook de 50.000 euro krijgen waarop ze al erfbelasting betaald hebben bij het overlijden van hun grootvader.
Hetzelfde scenario speelt zich af bij het overlijden van de andere kinderen van grootvader Mertens.
De totale erfbelasting die betaald werd als grootvader Mertens en zijn drie kinderen zijn overleden:
de drie kinderen: elk 1.200 euro of samen 3.600 euro;
de zes kleinkinderen elk 2.082 euro (1.500 bij overlijden grootvader + 582 bij overlijden ouder) of samen 12.492 euro;
totaal: 3.600 + 12.492 =
Bij het overlijden van grootvader Mertens krijgt elk kind 140.000 euro (één derde van 420.000). Hierop betalen de kinderen ieder 9.600 euro = 1.500 euro (3 % van 50.000) + 8.100 euro (9 % van 90.000). Samen betalen ze dus = 28.800 euro.
De kleinkinderen betalen pas als ze erven van hun ouder. Ieder kleinkind krijgt de helft van 130.400 (140.000 - 9.600) =. 65.2000. Daarop betalen ze elk 1.500 euro (3 % van 50.000) + 1.368 (9 % van 15.200) = 2.868 euro. Samen betalen ze 17.208 euro.
De totale erfbelasting die betaald werd als grootvader Mertens en zijn drie kinderen zijn overleden:
de drie kinderen: elk 9.600 euro of samen 28.800 euro;
de zes kleinkinderen elk 2.868 euro of samen 17.208 euro;
totaal: 28.800 + 17.208 =
Zonder de successieplanning van grootvader Mertens betaalt de familie in totaal bijna 30.000 euro meer aan erfbelasting.